در نتیجه هرج و مرجی که در نتیجه مرگ سلطان یعقوب به وجود آمد از تبعیدگاه خود به گیلان و از آنجا به لاهیجان رفت،و از آنجا به اردبیل و به مقره جدش شیخ صفی الدین رفت در این زمان شاه اسماعیل پنج سال داشت و ابتکار عمل بدست سلطانعلی برادر بزرگش بود،حاکم اردبیل از وجود آنها بیمناک شد و شاه اسماعیل را از شهر اخراج کرد،سلطان علی برادرش را به یکی از دوستان صمیمی خودش بنام کارکیا میرزا علی سپرد و خود عازم تبریز شد ولی در تبریز به قتل رسید،در این میان شاه اسماعیل در گیلان تحت آموزش شخصی بنام شمس الدین لاهیجی قرار گرفت و شاه اسماعیل از وی شاهنامه قرآن عربی یاد گرفت،شاه اسماعیل که در این موقع سیزده سال دشت با مساعدت نه قبیله ترک تبار از جمله استاجلو،شاملو،تکه لو،روملو،وارساق،ذوالقدر،افشار قاجار و صوفیان قره باغ در تابستان ۱۵۰۰ در شهر ارجوان دعوی استقلال کرد.
با شنیده شدن آوازه وی پیروان بیشتری به دورش جمع شدند و در بهار ۱۵۰۱ فرخ یسار حاکم شیروان را در نزدیکی قریه گلستان شکست داد و به قصاص خون پدرش وی را به قتل رساند.
در ۱۵۰۲ نبردی بین الوند بیگ آق قیونلو حاکم آذربایجان که از سوی عثمانی ها حمایت میشد و شاه اسماعیل در گرفت که منجر به شکست الوند بیگ و پناهنده شدن وی به عثمانی شد،بعد از این شکست وی وارد تبریز شد و تاجگذاری کرد،در ۱۵۰۳ الوند بیگ با کمک عثمانی ها به شاه اسماعیل 
حمله کرد و در همدن از وی شکست خورد،بعد از این شکست شاه اسماعیل اصفهان و عراق وفارس را تسخیر کرد و تا ۱۵۰۶ یزد کرمان کاشان و سمنان و استر آباد را تصرف نمود،در ۱۵۰۷اماکن مقدسه کربلا و نجف را ضمیمه خاک ایران کرد و در ۱۵۰۹ بغداد را تصرف کرد.در ۱۵۱۰ میلادی که شاه اسماعیل مشغول نبرد در ازبکستان بود سلطان مرداد بغداد را تسخیر کرد،در ۱۵۱۳شاه اسماعیل دوباره به بغداد لشگر کشی کرد و این شهر را تسخیر کرد.
وی در طول ۱۳سال توانست تمامیت ارضی ایران را به آن باز گرداند،یکی از دشمنان شاه اسماعیل شیبیک خان حاکم سنی مذهب مشهد بود که شیعیان را بسیار مورد اذیت و آزار قرار میداد و هنگام لشگر کشی شاه اسماعیل به شیروان به کرمان لشگر کشی و آنجا را غارت کرد،شاه اسماعیل در ابتدا خواست توسط نامه نگاری شبیک خان را به ترک دشمنی دعوت کند ولی خان ازبک جواب نامه های وی را با دشنام میداد،در ۱۵۱۰شاه اسماعیل به خراسان لشگر کشی کرد و بیرون از شهر برای شبیک خان یک دام فتح کرد و وی را کشت و سراسر خراسان و هرات و قندهار تا رود جیهون به دست شاه اسماعیل افتاد،پس از شیبیک خان پسرش محمد تیمور سلطان در سمرقند تاجگذاری کرد و با ارسال نامه هایی از شاه اسماعیل دلجویی کرد که با استقبال شاه اسماعیل مواجه شد.
با جلوس بایزید دوم روابط ایران و عثمانی دارای تنش هی بسیاری شد،مثلا با یزید از شاه اسماعیل میخواست که سنی مذهبان را تحت فشار نگذارد ولی وی دست به شدت عمل علیه سنی مذهبان میزد،در مقابل عثمانی ها نیز سد راه مسافران شیعه میشدند و همچنین شاه اسماعیل مریدان خود را علیه عثمانی ها تحریک میکرد،با جلوس سلطان سلیم وی در آغاز سلطنت اقدام به کشتار برادران خود کرد،ولی یکی از برادرانش به اسم مراد از دست وی گریخت و به ایران پناهنده شد،شاه اسماعیل در ابتدا شاهزاده مزبور را مورد محبت قرار داد و حکمرانی قسمتی از فارس را به وی بخشید اما پس از اینکه متوجه شده مراد قصد مسموم کردنش را داشته،مراد و فرزندانش را کشت و اجساد آنها را به عثمانی ها استرداد داد.
سلطان سلیم به دلیل حملاتی که شاه اسماعیل به خاک عثمانی داشت،شهرهای قره حصار و ملاطیه را تصرف کرد و سلیم نیز دست به قتل عام شیعیان عثمانی زد و اعلام کرد که قتل یک شیعه بیش از قتل هفتاد کافر حربی و مسیحی ثواب دارد.
سلیم در ۱۵۱۴با سپاهی عظیم عازم جنگ با ایران شد و در عرض راه نامه ای برای عبیدالله خان ازبک فرستاد و اورا تشویق کرد که به احترام خون عمویش شیبیک خان قیام کند،اون نیز از سمت شرق حمله کرد،در این میان سلیم نیز با ۴۰ هزار سرباز به سمت تبریز عذیمت کرد و در جلگه چالدران در نزیک خوی جنگی بین سپاه ۲۷ هزار نفری شاه اسماعیل و سلیم درگرفت،در این جنگ با وجود اینکه ارتش عثمانی به توپ و تفنگ های آتش زا مجهز بود و ارتش ایران به شمشیر مجهز بود رشادت های فراوانی که از سوی ایرانیان صورت گرفت سپاه ایران شست خورد و شهیدان فراوانی را داد،بعد از فتح تبریز قشون عثمانی اقدام به غرت شهر و خزائن و حرمسرای شاه اسماعیل کرد و سپس بخاطر شورش در سپاهش به عثمانی مراجعت کرد و در راه نخجوان ایروان و قارص و ارزروم را تصرف کرد.
همزمان با جنگ های ایران و عثمانی پرتقالی ها به جزیره هرمز مسلط شدند،در این زمان قراردادی بین ایران و پرتقال منعقد شد که پرتقال متعهد شد به ایران در حفظ امنیت خلیج فارس یاری برساند و سلاح های آتشین به ایران بدهد و ایران از هرمز چشم بپوشد.
در میان اسیران جنگی بهروزه خانم همسر مورد علاقه شاه اسماعیل نیز وجود داشت که این مساله شاه اسماعیل را بسیار ناراحت کرده بود و شاه بارها تقاضای استرداد بهروزه خانم را داد که بی نتیجه در آمد به دستور سلیم بهروزه خانم را به ازدواج قاضی عسگر آناتولی در آوردند،بهروزه خانم بعدها در استانبول شورشی را راه انداخت و در نهایت عثمانی ها مجبور به آزاد کردن وی شدند.
در ده سال پایانی عمرش شاه اسماعیل تلاش های زیادی در راستای اتحاد با کشورهای اروپایی از جمله اسپانیا و پرتقال علیه عثمانی و دفع حملات عثمانی کرد،وی در ۱۵۲۴ در اثر بیماری سل درگذشت.
در دوران وی رشد اقتصادی ایران نسبت به سایر کشورها بسیار بیشتر بود و یک ریال ایرانی معادل ده پوند انگلیس بود.
-----
منبع:بسیاری از نوشته های این متن از کتاب تاریخ روابط خارجی ایران نوشته زنده یاد عبدالرضا هوشنگ مهدوی استاد فقید دانشگاه تهران اقتصاص شده است.
سرنوشت غم انگیز یاکوف جوگاشویلی پسر استالین در جنگ جهانی دوم
اسماعیل ,شاه ,وی ,عثمانی ,های ,خان ,شاه اسماعیل ,کرد و ,را به ,و در ,عثمانی ها
درباره این سایت