در محافل عمومی ایران در باره حمله متفقین در جنگ جهانی دوم به ایران مباحث مختلفی مطرح میشود که از جمله اینکه رضا شاه از آلمان نازی و متفقین حمایت میکرد(که در این مطلب قصد نداریم به این مساله بپردازیم و در مطالب آینده بطور جداگانه حضور آلمانی ها در ایران و حمایت یا عدم حمایت رضا شاه از هیتلر را مورد برسی قرار خواهیم داد) و مورد دومی که بسیار مطرح میشود کمک سانی به جبهه استالینگراد است که به نظر میرسد که این فرضیه نیز دارای کژتابی هایی است و در این مطلب در صدد نقد این نوشته و دلیل واقعی حمله متفقین به ایران خواهیم بود.
نکته نخستی که باید در نقد این نظریه که ایران تنها راه کمک رسانی به استالینگراد و پل پیروزی متفقین بوده است باید گفت که بدیهی است که ایران با توجه به وجود راه آهن شرق به غرب یکی از بهترین مسیرها برای کمک رسانی به استالینگراد بوده است اما تنها مسیر نبوده است و راه های دیگری نیز وجود داشته است که بعضی از این خطوط قابل استفاده بوده است و بعضی از خطوط نیز توسط آلمان ها مسدود شده بوده است از جمله:
خطوط ارتباطی دریای سیاه به موسکو
راه ارتباطی دریای سیاه وبه موسکو از اولین امکاناتی بوده است که مورد بحث قرار گرفته است ولی از ابتدا متفقین اهمیت ناچیزی برای این خطوط قائل شدند زیرا از یک سو ترکیه نزدیک خطوط جبهه جنگ قرار داشت و از سوی دیگر ترکیه به خاطر حفظ بی طرفی دو بندر داردال و بوسفور را محاصره کرده بود و کوچکترین اقدامی برای استفاده از این دو بندر با مقاومت ارتش ترکیه مواجه میشد،مضافا ارتش آلمان بلغارستان را که مناطق سوق الجیشی آن مشرف مسلط به خاک ترکیه بود اشغال کرده بود و به ای خاطر راه ارتباطی می توانست مورد حمله هوایی متفقین قرار بگیر و به این ترتیب مانع از انتقال تجهیزات متفقین شود.
راه موراسنگ به موسکو
مورماسنگ بندری در منتهی الیه شمال غربی شوروی قرار گرفته هرچند بندر مورماسنگ نزدیک ترین راه دریایی به انگلیس است ولی استفاده کامل از آن مقدور نبود زیرا آلمانیها راه آهن مورمانسگ به لنینگرراد و موسکو را کاملا قطع کرده بودند و علاوه بر این دریای سیاه در کنترل کامل کشتی های آلمانی قرار داشت و می توانست مشکلات زیادی برای حرکت کشتی های متفقین ایجاد کند.
راه ارخانگلسک به موسکو
ارخانگلسک بندری است در واقع در شمال اتحاد جماهیر شوروی و متصل به دریای سفید.با وجود اینکه راه آهن بندر ارخانگلسک به موسکو تقریبا خالی از خطر بود ولی خود بندر و دریای مشر به آن بیشتر اوقات سال بعلت یخبندان غیر قابل استفاده بود و استفاده از این بندر فقط در فصل تابستان امکان پذیر بود،علاوه بر این چون کشتی ها و زیر دریایی های آلمان در دریای شمال حرکت کشتی های دشمن را تحت نظر داشتند کشتیهای متفقین در این مناطق با خطر نابودی مواجه بود.
راه ولادی وستک به موسکو
ولادی وستک نیز بندری است که در شرق شوروی و مشرف به اقیانوس آرا قرار گرفته است و نزدیک ترین راه دریایی شوروی به سواحل غربی ایالات متحده آمریکا می باشد این بندر را خط آهنی به طول ۱۲۶۰ کیلومتر پس از عبور از سراتاسر منطقه سیبری به موسکو وصل یکند،بعد مسافت و مهمتر مجاور بودن آن با خاک ژاپن مشکلاتی را در حل و نقل محصولات ایجاد میکرد با این وجود بیشتر تجهیزات از این راه در اختیار روسها قرار گرفت
راه خلیج فارس جلفا موسکو
خطرات بی شمار و مشکلات عدیده ای که مانع از انتقال سریع تجهیزات نظامی متفقین به شوروی میشد باعث گردید تا متفقین به فکر پیدا کردن راهی باشند که بتوانند سری تر و با حجم و میزان مورد احتیاج شوروی ها به آنها کمک برسانند،راه ایران دارای امتیازای ویژه ای بود که سایر راها فاقد این امتیازات بود راه ایران چه از نظر مسافت چه از نظر امنیت نسبت به سایر راه ها کوتاه تر و امن تر بود و استفاده از راهای ایران در هر چهار فصل سال امکان پذیر بود،ضن اینکه بخاطر دور بودن ایران و خاور دور از فرودگاهای آلمان متفقین می توانستند تجهیزات نظامی خود را به روسا در مرزهای شمالی ایران استفاده کنند.
البته باید توجه داشته باشیم هرچند که متفقین و انگلیسی ها بیشترین استفاده را از خطوط ارتباطی ایران بردند ولی این ادعا که ایران تنها عامل پیروزی متفقین بر فاشیسم بوده اس به دور از واقعیت است زیرا از مجموع 86117499 تن محصولات نظامی متفقین اعم از فشنگ و تفقنگ و تانک و هواپیما که در طول چهار سال و نیم به شوروی تحویل داده شد تنها 4159117 تن از طریق خلیج فارس به جلفا حمل شد و بقیه از خطوط دیگر به روسیه رسید.
مورد دیگر بعضی از نویسندگان ایرانی که از ایران بعنوان پل پیروزی متفقین یاد می کنند نسبت به شجاعت و جانفشانی های مردم و سربازان روسی صحه میگذارند در این جنگ قریب به ۲۰تا ۴۰ میلیون نفر از مردم روسیه جان باختند.
ضرورت تامین امنیت حوزه های نفتی
ضرورتی ندارد که گفته شود نفت ایران عامل مهمی در بکار انداختن ماشین جنگی نیروی دریایی انگلیس در دو جنگ جهانی به شمار می رفته،نیروی های نظامی متفقین که در خاورمیانه و نزدیک آفریقا مستقر بودند فقط به نفت ایران و عراق متکی بودند در صورتی که دولتهای متحدین موفق به تصرف چاهای نفت ایران می شدند ضمن تامین یازهای نفتی خود متفقین را از این منبع اصلی نفت در خاورمیانه محرو می ساختند،ارسال تجهیزات نظامی آمریکا و انگلیس از راه ایران به شوروی بدون در اختیار اشتن منابع نفتی ایران غیر ممکن بود.با توجه به خطر انفجار حوزه های نفتی ایران توسط ایرانی ها و جاسوسان آلمانی و دس یابی احتمالی آلمان ها به این مناطق پس از پیروزی بر شوروی حفاظت از مناطق نفتی جنوب ایران توسط انگلیسیها کاملا ضوری تلقی میشد با توجه به این که دولت انگلیس به مدارکی دست یافته بود که ارتش آلمان قصد تسخیر مناطق نفتی ایران را دارد.
واقع امر این است که از اوایل آبان ۱۳۱۸(۱۳۳۹) ستاد مشترک ارتش آلمان گروهی را برای پیدا کردن راهی به منظور اشغال حوزه های نفتی شرکت ایران و انگلیس یا خرابکاری پالایشگاه آبادان مامور کرد این گروه پس از دو ماه تحقیق و مطالعه برنامه ای را در اختیار ستاد مشتر ارتش آلمان قرار داده بود،پس از قابل اجرا تشخیص داده شدن برنامه دستور اجرای آن توسط هیتلر صادر شده بود،اما به علت توقف هجوم ارتش آلمان به قفقاز در اواخر تابستان ۱۳۲۰ آلمانیها از نقشه خود صرف نظر کرده بودندُبه هر حال انگلیسیها از نقشه آلمان مطلع شده بودند و مجبور بودند برای جلوگیری از اجرای نقشه های آلمانها دست به اقدام موثری بزنند.
تصویر اشغال نظامی همدان توسط نیروهای متفقین
تصویر کنفرانس تهران با حضور استالین روزولت و چرچیل بعد از تسخیر تهران توسط متفقین
--------------
منبع بیشتر نوشته های این مطلب به جز دو پاراگراف اول از کتاب تاریخ روابط خارجی ایران ۱۳۲۰-۱۳۵۷ نوشته دکتر علیرضا ازغندی استاد علوم ی دانشگاه شهید بهشتی در اینجا قرار داده شده است.
سرنوشت غم انگیز یاکوف جوگاشویلی پسر استالین در جنگ جهانی دوم
متفقین ,راه ,های ,آلمان ,شوروی ,استفاده ,است که ,از این ,ارتش آلمان ,در این ,بود و
درباره این سایت